AMSTERDAM - De legendarische scenarioschrijver en Hollywoodregisseur Billy Wilder was een briljant woordkunstenaar. Zijn Oscar-winnende klassiekers zitten vol aanstekelijke, cynische humor: onwaarschijnlijk grappig, gewaagd en scherpzinnig. Uit zijn pen kwamen onsterfelijke oneliners als ‘Nobody’s perfect’ (Some Like It Hot, 1959) en ‘I’m ready for my close-up’ (Sunset Boulevard, 1950). Eye presenteert vanaf 5 juli een uitgebreid programma rond zijn films, voor het grootste deel komedies met een donker randje.

Programma

10.30 – 12.10 The Lost Weekend
13.30 – 15.15 Double Indemnity
15.30 – 17.20 Ace in the Hole

‘I’m a writer, but then nobody’s perfect’, luidt Billy Wilders grafschrift, een verwijzing naar een van de bekendste oneliners uit de filmgeschiedenis. Grappig tot in de dood. Billy Wilder was een van de grote Hollywoodregisseurs van de twintigste eeuw maar zag zichzelf in de eerste plaats als schrijver. In zijn films combineerde hij op weergaloze wijze lichtvoetige humor en een cynische visie op het leven. I.A.L. Diamond, een van Wilders vaste schrijfpartners, omschreef zijn films ooit als een combinatie van ‘sweet and sour’.

Wilder won Oscars voor The Lost Weekend (1945), Sunset Boulevard (1950) en The Apartment (1960). Hij was ook de man die sterren zou maken van Audrey Hepburn, Marilyn Monroe en – zijn alter ego – Jack Lemmon.

Veeg uit de pan voor Hollywood

Billy Wilder zocht in zijn films voortdurende de grenzen van de censuur op en ging controverse niet uit de weg. Double Indemnity (1944) zou de eerste film worden waarin het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van een moordenaar. Wilder gaf Hollywood een veeg uit de pan in Sunset Boulevard (1950) en kwam weg met travestie in Some Like it Hot. In Ace in the Hole (1951) nagelde hij de sensatiepers aan de schandpaal.

Billy Wilder (1906–2002) groeide als Joods jongetje op in Wenen, vertrok als aanstormend journalist naar Berlijn waar hij zijn eerste stappen op filmgebied zette en vluchtte na de machtsovername van Hitler in 1933 naar Amerika. In Hollywood vond hij werk als scenarioschrijver, onder meer voor Ernst Lubitsch en Howard Hawks. Vanaf 1942 zou hij zelf films regisseren, waarvoor hij altijd zelf de scenario’s schreef, een unicum in Hollywood. Tot zijn coscenaristen behoorden Charles Brackett (veertien films) en I.A.L. Diamond (twaalf films). Naast zijn weergaloze humor bracht Wilder een Europese gevoeligheid met zich mee die Hollywood voor altijd zou veranderen.

Filmprogramma

Eye brengt vanaf 5 juli drie van Wilders films in landelijke distributie: de film noir klassieker Double Indemnity (1944), het met twee Oscars bekroonde alcoholismedrama The Lost Weekend en zijn meest persoonlijke film Ace in the Hole (1951). Het programma in Eye bevat alle grote klassiekers uit Wilders oeuvre, zoals Sunset Boulevard en een nieuwe restauratie van The Apartment, die dit voorjaar in première ging in Cannes Classics. Een nieuwe 4K-restauratie van Some Like it Hot zal naar verwachting in september in première gaan in Eye.

Wilders vroege jaren als scenarioschrijver komen aan bod met onder andere Ninotchka (Ernst Lubitsch, 1939) en Ball of Fire (Howard Hawks, 1941). Uit de latere periode zijn onder meer de cultfilm The Private Life of Sherlock Holmes (1970) en het door Sunset Boulevard geïnspireerde Fedora (1978) te zien.

Het filmprogramma wordt verrijkt met inleidingen en specials waarin thema’s uit Wilders films worden belicht. Zo is er aandacht voor de invloed van de censuur op de films van Wilder. Verder zijn er voorstellingen met live muziek, onder andere de door Eye gerestaureerde stille film Menschen am Sonntag (1929, scenario Billy Wilder). Van een aantal films zijn nieuwe, digitale restauraties te zien. Ook zijn er presentaties van unieke 35mm-kopieën uit de collectie van Eye en het Amerikaanse filmarchief UCLA.