14.8 ℃
Deze zondagmiddag verzamelden tien belangstellenden zich bij het beeld van landschapsarchitect Leonard Springer voor de maandelijkse rondleiding van het Arboretum De Nieuwe Ooster. Vrijwilliger Alies heette de groep welkom, terwijl gidsen Jorrit en Edwin klaarstonden om hun kennis te delen.
Wilde citroen met doorns
De eerste halte was de wilde citroen (Poncirus trifoliata). De struik draagt in de herfst gele vruchten die verraden dat citrus ook in Nederland kan groeien, al zijn ze oneetbaar. 'Ze smaken naar petroleum', grapte Jorrit. 'Maar ze doen het goed als natuurlijke afscheiding in de tuin, dankzij de forse doorns.' Hij legde uit dat trifoliata verwijst naar de drie blaadjes per takje. Vervolgens vertelt hij hoe de sinaasappel ooit ontstond uit kruisingen tussen grapefruit en mandarijn, duizenden jaren geleden in China — vandaar de naam China-appel.
Hazelnoten en dennenappels
Even verderop stond de hazelaar, waar zich onder de bladeren al de eerste katjes vormen. 'Die bloeien pas in januari', zei de gids, terwijl een deelnemer enthousiast een gevallen hazelnoot opraapte.
Bij de ceder keken de bezoekers omhoog. 'Blauwe naalden, mannelijke katjes onderaan, en hoog in de kruin zitten de vrouwelijke bloemen — en ja, zelfs een paar dennenappels', zegt de gids.
Een struik met kleine appeltjes leidde tot de opmerking van een deelnemer. 'Er bestaan wel 60.000 soorten appels.' Bij de struik met rode bessen vertelde de gids hoe vogels en primaten kleuren herkennen. "Rood en oranje lokken ze om te eten. Zo verspreiden ze onbewust de zaden — een perfect samenspel tussen plant en dier.'
Kweepeer, sierkers en mos-eik
De groep trok verder langs de kweepeer, waarvan de vruchten soms een deuk vertonen. 'Dat duidt vaak op slechte bestuiving, mogelijk te weinig insecten tijdens de bloei', legde Edwin uit. 'Je moet ze wel drie uur koken om ze lekker te krijgen.'
In het park kleuren de bladeren al, en bij de sierkers stond de gids stil bij de kwetsbaarheid van dit populaire soort. 'Rijke bloei, fraaie herfstkleur, maar gevoelig voor grondverstoring.'
Langs de mos-eik, waarvan eikels met hoedjes uitrollen en de egelantierroos, zocht de groep bovenliefhebbers even naar een schuilplek. Na de bui herontdekte de groep het oorspronkelijke ontwerp van Springer: slingerende paden met verrassende doorkijkjes. Goudhaantjes flitsten ondertussen met hoge roepjes tussen de takken door.
De Laan van de Hemel
De groep bereikte de rechte Laan van de Hemel, die uitkomt bij het aulagebouw. Aan weerszijden staan taxussen, 'zeer giftig, vooral de pitjes van de bessen', waarschuwde de gids. Verderop namen populieren het over, een markante overgang in de beplanting. De zon brak even door en lichtte de groene kruinen op — een schilderachtig gezicht.
Een oude klimop trok de aandacht. De dikke stam bleek al decennia oud. 'Deze bloeit in het najaar en trekt massa's insecten aan', zei Jorrit.
Van Japanse honingboom tot reuzenzwam
Een ander hoogtepunt vormde de Japanse honingboom, ook wel Styphnolobium japonicum. 'Ooit noemden we haar Sophora japonica, maar dat mocht niet meer', glimlachte Jorrit. 'Dendrologen veranderen graag namen.' Hij vertelde over de stikstofbindende wortelknolletjes van vlinderbloemigen en over de paradox dat de bloemen giftig zijn voor bijen.
Bij de restanten van een 140 jaar oude rode beuk hield de groep stil. De boom sneuvelde door de reuzenzwam, een agressieve schimmel. 'Maar kijk', wees de gids, 'op de stam groeien nu oesterzwammen. Nieuw leven op oud hout.' Vrijwilliger Lies liet
Oma's oorbellen en een vleugje geschiedenis
De rondleiding eindigde bij de fazantenbes, met zijn sierlijke bessen en rode schutbladeren. 'Oma's oorbellen', noemde de gids ze. 'En ja, je kunt ze eten.'
Tussendoor vertelde hij over de geschiedenis van De Nieuwe Ooster. Eind negentiende eeuw kocht de gemeente Amsterdam dit terrein van de toenmalige gemeente Watergraafsmeer. Het ontwerp van Leonard Springer gaf de begraafplaats het karakter van een landschappelijk wandelpark — een rustpunt midden in de stad.
Na twee uur vol verhalen en herfstkleuren keerde de groep terug naar de ingang. De volgende rondleiding staat gepland op zondag 2 november.
