AMSTERDAM - Eye brengt Fanny & Alexander van Ingmar Bergman opnieuw uit in de landelijke filmtheaters. In zijn laatste bioscoopfilm blikt Ingmar Bergman terug op zijn ‘idyllische en panische’ jeugdjaren: de door de ogen van het tienjarige jongetje vertelde familiekroniek is een verkapt zelfportret – de fantasievolle Alexander is de kleine Ingmar zelf. Fanny & Alexander is gerestaureerd en nu weer in fonkelnieuwe staat te zien.

Zweden, Uppsala, 1907. De levenslustige weduwe Emilie Ekdahl hertrouwt met Edvard Vergerus, een strenge lutherse geestelijke. Haar kinderen Fanny en Alexander komen in opstand: Vergerus bant alle vreugde uit het leven van de kinderen en sluit ze op zolder op, waarna Alexander wraak probeert te nemen met behulp van zwarte magie. Gerestaureerd is de bioscoopversie van Fanny & Alexander, dit is de director’s cut (188 minuten) van de oorspronkelijke tv-film van 312 minuten.

Achter de façade
Ingmar Bergman (1918-2007) zou dit jaar 100 zijn geworden. Bergman heeft een fascinatie voor beklemmende grote levensvragen (hoe te leven zonder religie? hoe te leven als man en vrouw?). Ook nam Bergman graag een kijkje achter de façade van de Scandinavische welvaart. In Scènes uit een huwelijk (1973) bijvoorbeeld heeft vrijwel iedereen een Volvo en een zomerhuis, maar blijken menselijke relaties zonder uitzondering problematisch en ontwrichtend neurotisch.

Oude liefde
Na Fanny en Alexander (1982-2007), een tragikomische terugblik op zijn kindertijd, kondigde Bergman aan dat hij niet langer bioscoopfilms wilde maken. ‘Het echte menselijke drama speelt zich iedere dag op de televisie af en wie als kunstenaar de mensen wil bereiken kan maar beter meteen voor de televisie gaan werken.' Naast zijn tv-werkzaamheden wierp Bergman zich vol overgave op zijn oude liefde, het theater. Tot 1995 is hij regisseur van het Koninklijk Theater van Stockholm. Ondertussen publiceert hij de autobiografie ‘De magische lantaarn’ (1987) en schrijft hij het scenario van Liv Ullmanns film Ontrouw (2000).

Prijzen en nominaties
Fanny & Alexander won vele prijzen, waaronder vier Oscars, uitgereikt in 1984: beste niet-Engelstalige film, beste camerawerk, beste kostuumontwerp en beste art-direction/set-decoration. De tv-versie werd beloond met de Golden Globe; een BAFTA Film Award was er voor het camerawerk van Sven Nykvist. Ook won Fanny & Alexander de FIPRESCI-prijs van de internationale filmkritiek van het filmfestival van Venetië (1983). In 1997 kreeg Bergman in Cannes de Gouden Palm voor zijn hele oeuvre. Ook is Bergmans volledige oeuvre door de UNESCO op de Werelderfgoedlijst van documenten geplaatst, waarmee zijn status als een van de grootste regisseurs uit de filmgeschiedenis definitief is bevestigd.

Over de regisseur
Ingmar Bergman (1918 - 2007) maakt in 1946 zijn debuut met de speelfilm Crisis (Kris), waarin de hoofdrolspelers verteerd worden door existentiële twijfels. Met Michelangelo Antonioni en Federico Fellini geldt de Zweedse filmmaker als een van de vertegenwoordigers van de 'auteurscinema', in de jaren vijftig en zestig het Europese antwoord op de snel aan invloed winnende Amerikaanse filmindustrie. In films als Glimlach van een zomernacht (1955), Het zevende zegel (1957), Wilde aardbeien (1957) en Persona (1966) laat Bergman zien dat cinema, net als literatuur, een geschikt medium is om filosofische bespiegelingen, gevoelens en gedachten in uit te drukken.

Bijna een halve eeuw lang neemt de Zweedse cineast zijn publiek mee 'op een reis waarbij de worsteling van zijn gekwelde personages met God, de duivel en het menselijk tekort de constante is. Na Fanny & Alexander (1982) kondigt Bergman aan dat hij niet langer bioscoopfilms wil maken. In 2003 regisseert Bergman de televisiefilm Saraband, een vervolg op Scènes uit een huwelijk, opnieuw met Liv Ullmann en Erland Josephson, Bergmans alter ego, in de hoofdrollen. Bergman overlijdt op 30 juli 2007 op 89-jarige leeftijd in zijn huis op het Baltische eiland Fårö.