AMSTERDAM - Op 18 februari is het 200 jaar geleden dat Koning Willem I een nationaal referentiepeil voor hoogtemetingen vaststelde: het Amsterdams Peil (AP), tegenwoordig Normaal Amsterdams Peil (NAP). De geschiedenis van het NAP gaat veel verder terug. Het vindt zijn oorsprong, zoals de naam al doet vermoeden, in Amsterdam, in het 17de-eeuwse stadspeil.

Stadspeil

Tot in de 17de eeuw werden hoogtemetingen in Amsterdam gedaan ten opzichte van het waterpeil in de stad. Je kunt je voorstellen dat deze metingen weinig nauwkeurig waren aangezien dit peil fluctueerde met eb en vloed en een vast nulpunt nog niet bestond. Daarin kwam verandering toen in 1624 het zomervloedpeil van het IJ, gemeten op 29 augustus, werd ingesteld als nulpunt. In de decennia daarna werd dit nulpunt een aantal malen opnieuw geijkt. In 1674 werd voor het eerst gesproken over stadspeil.

Tien jaar later werden tussen september 1683 en september 1684 metingen verricht aan het waterpeil in het IJ om de gemiddelde hoogte van de zomervloed nauwkeuriger te kunnen bepalen. Sindsdien geldt dit als het officiële stadspeil, het referentievlak voor alle waterpassingen in Amsterdam.

Hudde-stenen

Het nieuwe stadspeil werd vastgelegd op peilmerken in de nieuwe waterkering langs het IJ die in de jaren 1680 werd aangelegd op initiatief van burgemeester Johannes Hudde. In de acht stenen sluizen, met vloeddeuren die bij hoog water gesloten konden worden, werden marmeren dijkpeilstenen gemetseld. Hierop was een lijn uitgehakt met de aanduiding ‘zeedykshoogte zynde negen voet vijf duym boven stadtspeyl’, wat overeenkomt met 2,67 m + NAP. Deze dijkpeilstenen staan ook bekend als Hudde-stenen. Eén van de twee nog bewaarde gebleven Hudde-stenen is in de Nieuwe Brug (aan de Prins Hendrikkade bij het Damrak) te zien.

Van stadspeil naar NAP

Begin 19de eeuw werd het stadspeil overgenomen in de rest van het land en in 1818, nu dus 200 jaar geleden, werd het als Amsterdams Peil (AP) het landelijke referentievlak. Bij de overzetting waren buiten Amsterdam overigens kleine verschillen ontstaan, die later in de negentiende eeuw met een nauwkeurigheidswaterpassing werden gecorrigeerd. Na deze correctie werd het Amsterdams Peil het Normaal Amsterdams Peil (NAP). In Amsterdam zelf hoefde het AP niet te worden bijgesteld. Hier geldt dat het stadspeil uit 1684 gelijk is aan het huidige NAP. Zo vormen de Hudde-stenen het begin van de moderne hoogtemetingen in Amsterdam en daarbuiten.

Erfgoed van de Week

In de rubriek Erfgoed van de Week staat elke week een bijzondere archeologische vondst, vindplaats, voorwerp, monumentaal gebouw of historische plek in de stad centraal. Via de website amsterdam.nl/erfgoed, twitter @erfgoed020 en facebook @monumentenenarcheologie delen de erfgoedexperts van Monumenten en Archeologie het erfgoed van de stad met Amsterdammers én overige geïnteresseerden.