AMSTERDAM - Op 21 maart zijn de verkiezingen voor de gemeenteraad. Tot dan volgt hier een korte serie met kenners van de gemeente over de verkiezingen. Zijn die verkiezingen belangrijk? Wat doet de gemeente eigenlijk precies? Heeft stemmen wel zin? Als eerste is het woord aan Arre Zuurmond, de gemeentelijke Ombudsman. Hij is benoemd door de gemeenteraad, maar onafhankelijk.

De Ombudsman kent als geen ander het belang van de gemeente voor de bewoners. Burgers die een ingewikkeld probleem met de gemeente hebben en daarover klagen kunnen bij hem terecht. Het kan gaan over uitkeringen, zorg, schone straten, verkeersveiligheid, overlast, dreigende huisuitzettingen, schulden of elektriciteitsrekeningen. De Ombudsman vermomde zich als dakloze om te zien hoe die behandeld worden. En hij sliep bij een bewoner aan het Leidseplein om de overlast te ervaren. De gemeente is niet altijd zichtbaar, maar speelt volgens hem wél een grote rol bij het geluk van de bewoners. Hij heeft veel te maken met individuele gevallen die soms moeilijk passen in de algemene regels.

De Ombudsman is even onafhankelijk als een rechter. Alleen toetst hij niet op rechtmatigheid, maar op redelijkheid en billijkheid. Arre Zuurmond lost veel zaken doortastend op. In 2016 was de onconventionele Zuurmond zelfs ‘Overheidsmanager van het jaar’. Vindt hij de gemeenteraadsverkiezingen belangrijk? Met veel vuur vertelt hij in zijn kantoor in Oost over het belang van de overheid.

Vindt u dat mensen moeten gaan stemmen?

“Ja. Het is een burgerplicht. Je bent lid van een gemeenschap. Je mag alles kiezen, maar je móét kiezen! En als je niet kiest mag je ook niet mopperen. Dat doen veel mensen wel: niet stemmen maar wel mopperen.”

Er zijn nauwelijks verschillen tussen de partijen.

“Die zijn er wel. Er is natuurlijk een verschil tussen links en rechts. Er zijn echt grote verschillen tussen de partijen, fundamentele verschillen. En die doen er toe. Dat geldt voor heel Nederland. Zo is er ook een enorm verschil tussen Trump en Obama. In Amsterdam let ik daar niet op, als Ombudsman ben ik partijpolitiek neutraal. Iedereen mag zelf kiezen en dat doet er echt toe.”

Speelt de gemeente een grote rol in het leven van de bewoners?

“Ja. Heel groot. Maar dat blijft vaak onopgemerkt. Een goed functionerende overheid is cruciaal voor het geluk van mensen. In een dictatuur of bij een slecht functionerende overheid geldt het recht van de sterkste. Dan is er oneerlijke concurrentie, vriendjespolitiek en corruptie. Dat zijn allemaal dingen waar je erg ongelukkig van kan worden. In het algemeen hebben we die problemen hier niet. We hebben in Nederland een goed functionerende overheid en een goed functionerende rechtsstaat. Wereldwijd is er een sterk verband tussen het geluk van de mensen en de kwaliteit van de overheid. Maar gelukkig is die belangrijke rol van de overheid in het dagelijks leven niet direct aanwijsbaar. Als het goed gaat hebben we geen actieve overheid nodig.”

Hoe is de relatie tussen de gemeente en de bewoners?

“Ze roepen tegengestelde krachten in elkaar op. Bij overlast, zoals rond het Leidseplein en in de binnenstad, voelden bewoners zich lange tijd niet gehoord. Daar stonden ze tegenover de gemeente. Het stadsbestuur is nu van koers veranderd, maar de relatie is nog niet hersteld.

Dat groepen mensen tegenover elkaar staan wordt de komende jaren hét grote probleem. Dat ziet men nog niet goed genoeg. Het gaat om de positie van minderheden, om bewoners binnen en buiten de Ring, om gentrification. We hebben nog maar beperkt door hoe ingewikkeld die problemen zijn.

Als Ombudsman stormt de werkelijkheid alle dagen door mijn spreekkamer. Om aan de Stopera te ontsnappen en de realiteit te zien ga ik heel veel op huisbezoek. En niet alleen tussen 9 en 5, maar ook tot diep in de nacht. Ik slaap bij mensen thuis. Ga met mensen mee. Sommigen adopteer ik door ze meerjarig te volgen en te begeleiden.”

Heeft de gemeentelijke bureaucratie gevoel voor de individuele bewoner?

“Nee. Maar dat is ook juist niet de bedoeling. De overheid werkt bewust met algemene regels voor iedereen, zonder aanzien des persoons. Er is dus geen maatwerk. De socioloog Max Weber zei het al in 1920: 'Hoe is het in het licht van de bureaucratisering mogelijk om de individuele bewegingsvrijheid (van ambtenaren) te redden?' Voor maatwerk is een andere manier van organiseren nodig.

We hebben twee manieren van organiseren naast elkaar nodig. Voor de makkelijke gevallen is de gewone bureaucratie prima. Maar voor ingewikkelde situaties is een aparte organisatie nodig, die maatwerk levert, die integraal en oplossingsgericht werkt. Die ontstaan ook bij de gemeente Amsterdam, zoals met sociale wijkteams en bij de sociale dienst.”

Zie voor het werk van de Ombudsman: www.ombudsmanmetropool.nl