AMSTERDAM - Alfred Bakker (63) is explosievenspecialist bij de gemeente. Van de meeste niet ontplofte bommen in Amsterdam weet hij precies waar ze liggen.

In Amsterdam liggen tientallen van zulke ‘blindgangers’, vooral uit de Tweede Wereldoorlog. Bij het ontwikkelen van de stad is het belangrijk om te weten waar ze liggen. Ondanks de recente opwinding over de zeemijn in het IJ, is volgens Bakker de kans op ongelukken met blindgangers uiterst klein. “Die bommen moet je rustig laten liggen.”

Zitten er nog bommen in de grond?

Bij nieuwe bouwprojecten wordt Bakker steevast geraadpleegd. Zitten er misschien nog blindgangers in de grond? Bijvoorbeeld voor de ontwikkeling van Zeeburgereiland. “Op Zeeburg was in de oorlog een basis voor watervliegtuigen. Mede door gesprekken met een ex-bergingsofficier heb ik een aantal verdachte plekken kunnen aanwijzen. Van die plekken bepaalt een explosievenopsporingsbedrijf de risico’s.”

Registratie bominslagen

In het Stadsarchief vindt Bakker veel informatie. “Zoals de 7 Rapportenboeken van de luchtbeschermingsdienst. Die dienst registreerde de bominslagen vanuit de Wolkenkrabber (op het Vrijheidsplein, red.), het Scheepvaarthuis en het torentje van de Markthallen. De Nederlandse luitenant Von Bose van de luchtbeschermingsdienst ging dan ter plekke kijken, om te zien wat er precies gebeurd was. Alle blindgangers die te diep lagen, werden gemarkeerd en kregen ter bescherming een betonplaatje erboven. Die Rapportenboeken zijn fascinerend. Je krijgt een goed beeld van hoe dat in de oorlog ging.”

Alle bommen in kaart gebracht

In 2015 kwam het ministerie van Binnenlandse Zaken met een aantrekkelijke subsidieregeling voor het opsporen en zo nodig verwijderen van explosieven. Mede op advies van Bakker besloot de gemeente om een zo compleet mogelijke bommenkaart te laten maken. “De bomkraters zie je nog op oude luchtfoto’s. Andere informatie haal je bijvoorbeeld uit die luchtbeschermingsrapporten of notities van verzetsgroepen.”

Eén groot mijnenveld?

Sinds november 2017 staat de interactieve bommenkaart online. Als Amsterdammer kun je precies zien waar in de stad blindgangers liggen. Op de kaart staan verder ‘verdachte gebieden’, waar misschien ook niet ontplofte bommen liggen. Als je al die tientallen stippen ziet, lijkt de hoofdstad één groot mijnenveld. Moeten we ons zorgen maken?

Rustig laten liggen

Bakker: “De laatste keer dat er in Amsterdam iemand omkwam door een bom was in mei 1945. Duitse pioniers werden ingeschakeld bij het ruimen van gaten vol explosieven op de Durgerdammerdijk. Een van hen is om het leven gekomen bij de ontploffing van zo’n mijn. Majoor Redpath van de Royal Engineers adviseerde de Amsterdamse burgemeester al in juli 1945 om de bommen rustig te laten liggen. Dat is sindsdien het beleid en ik denk terecht.”

Zeemijn in het IJ

Desondanks ontstond eind januari 2018 enige opschudding over een zeemijn die tijdens baggerwerkzaamheden in het IJ werd gevonden. Op 4 april is de mijn opgetakeld en naar het IJsselmeer gevaren. Daar is hij tot ontploffing gebracht. Alfred Bakker: “De zeemijn is wel gevonden in ‘verdacht gebied’, maar stond niet op de kaart. Inslagen in het water zijn natuurlijk ook niet te zien op luchtfoto’s.”

Te veel bombardementen

Alfred Bakker heeft niet de illusie dat alle blindgangers ooit gevonden zullen worden. “Daarvoor zijn er gewoon te veel bombardementen geweest. Ik ben al lang blij dat we voor sommige gebieden wel alle bominslagen hebben gelokaliseerd. Bijvoorbeeld voor het Zuidergasfabriekterrein en het Vondelpark. Dat geeft voldoening, dan breng ik in elk geval mijn geld op. Mijn werk voor de bommenkaart zit er grotendeels op, dat is wel jammer. Maar de bommen zullen me bezig blijven houden, ook na mijn pensionering.”