Elke seconde worden miljoenen foto's gedeeld op sociale media, websites en blogs en het is makkelijk om het overzicht te verliezen. We klikken, delen en liken zonder erbij stil te staan. Mensen vragen zich niet snel af wie de eigenaar is van die prachtige landschapsfoto of dat leuke portret. Soms staat een foto van jou ongevraagd online. Voor dit soort situaties bestaat er auteursrecht en portretrecht.

Het begrijpen van je rechten en plichten is noodzakelijk voor iedereen die online actief is, of je nu zelf foto's maakt, ze deelt, of erop te zien bent. Een gebrek aan kennis kan onbedoeld leiden tot conflicten of misbruik van persoonlijk materiaal.

Wat is het verschil?

Hoewel ze vaak door elkaar worden gehaald, beschermen deze twee rechten verschillende belangen. Auteursrecht beschermt de maker van de foto. Het geeft de fotograaf het exclusieve recht om te beslissen wat er met hun creatieve werk gebeurt. Het ontstaat automatisch zodra de foto wordt gemaakt; je hoeft er niets voor te registreren.

Portretrecht beschermt de persoon die op de foto staat. Dit recht zorgt ervoor dat iemands beeltenis niet zomaar voor commerciële of ongewenste doeleinden mag worden gebruikt. Het gaat er dan niet om wie de foto heeft gemaakt, maar om wie er herkenbaar op is afgebeeld.

De rechten van de fotograaf

Als jij de maker van een foto bent, heb je in principe het auteursrecht. Dit betekent dat anderen niet zonder jouw toestemming de foto mogen kopiëren, publiceren of verspreiden. Zelfs als je de foto op sociale media plaatst, behoud je over het algemeen je auteursrecht, al geef je het platform vaak wel een licentie om de foto te gebruiken. Als iemand je foto zonder toestemming gebruikt, is dat een inbreuk op je auteursrecht. In zo'n situatie kan het verstandig zijn om advies in te winnen bij een auteursrechten advocaat om mogelijke stappen te bespreken.

Je recht als je op de foto staat

Stel, iemand maakt een foto van jou en plaatst deze online. Heb je dan iets te zeggen over het gebruik ervan? Absoluut. Het portretrecht geeft je controle over de publicatie van je beeltenis. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een portret dat in opdracht is gemaakt (zoals een profielfoto door een fotograaf) en een portret dat niet in opdracht is gemaakt (bijvoorbeeld een foto op een openbaar evenement). Voor publicatie van een portret in opdracht moet je altijd toestemming geven. Bij een niet in opdracht gemaakt portret moet de publicatie wijken als je een redelijk belang hebt om je ertegen te verzetten, zoals een privacybelang. Als je merkt dat een foto van jou zonder toestemming wordt gebruikt, kan een advocaat portretrecht je helpen om je rechten te verdedigen.

Online content en foto's

Navigeren door de regels kan lastig zijn. Met de volgende tips kun je veelvoorkomende problemen voorkomen en zorg je ervoor dat je respectvol omgaat met het werk en de beeltenis van anderen:

  • Vraag altijd toestemming voordat je een foto van iemand anders gebruikt voor je eigen website, blog, of commerciële uitingen.

  • Gebruik stockfoto's van gerenommeerde websites met duidelijke licenties, zoals Creative Commons of betaalde stockplatforms.

  • Controleer de gebruiksvoorwaarden van sociale mediaplatforms. Vaak geef je hen een brede licentie om jouw content te gebruiken.

  • Maak duidelijke schriftelijke afspraken als je een fotograaf inhuurt, over hoe de foto's gebruikt mogen worden.

  • Reageer direct als je merkt dat je foto of portret onrechtmatig wordt gebruikt, door de plaatser hierop aan te spreken.

Bescherm je werk beeltenis

Een foto is tegenwoordig meer dan een afbeelding; het is een stukje creatief eigendom en een deel van iemands persoonlijke identiteit. Door je bewust te zijn van de basisprincipes van auteursrecht en portretrecht, kun je jezelf beter beschermen en respectvoller omgaan met de content van anderen.

Wees proactief in het beschermen van je digitale voetafdruk. Mocht je ooit in een situatie terechtkomen waarin je rechten worden geschonden of je twijfelt over wat is toegestaan, aarzel dan niet om juridisch advies in te winnen. Duidelijkheid vooraf kan veel problemen achteraf voorkomen.