AMSTERDAM - Tussen globaal 1670 en 1870 was Amsterdam mogelijk de mooiste stad ter wereld. De verbluffende grachtengordel was klaar. Die werd omringd door een vijf meter hoge wal met daarbuiten een zestig meter brede gracht, de huidige Singelgracht, nu bekend als Maurits-, Stadhouders en Nassaukade. Aan de noordkant was het open havenfront met een levendig uitzicht op het IJ en de haven. De stad vormde een gave en afgesloten eenheid, door zeevaart verbonden met de wereld.

De halve cirkel van de grachtengordel werd keurig doorsneden door een aantal zogenaamde 'radiaalstraten', veelal verbonden met een stadspoort. Zo heb je de Weesperstraat, Utrechtsestraat, Leidsestraat, Haarlemmerstraat, Muiderstraat. De Vijzelstraat was één van de fraaie smalle straten die alle grachten kruiste. De stedenbouwkundige problemen ontstonden toen de industriële revolutie de stad rond 1860 bereikte. Bevolking en verkeer explodeerden. De bouw van de Pijp begon. De Vijzelstraat werd veel te smal voor al het nieuwe verkeer.

De halve straat gesloopt

De westelijke kant van de straat werd vanaf 1917gesloopt. Daar kwamen grote (kantoor)gebouwen en de straat werd breder. Daarmee werd de Vijzelstraat onevenwichtig: aan de oostelijke kant kleine oude huizen, aan de westelijke kant imponerende nieuwbouw, waaronder het gebouw De Bazel, het huidige Stadsarchief, daarvoor het hoofdkantoor van de Nederlandsche Handels-Maatschappij - later opgegaan in de ABN AMRO.

Van stadsmuur naar stadsmuur

Zo werd de Vijzelstraat onderdeel van de centrale verkeersverbinding van het Centraal Station tot de RAI. Hij begint bij het Muntplein. Rond 1500 liep daar de bakstenen stadsmuur rond de toenmalige stad. De Regulierspoort was één van de vijf stadspoorten, de huidige Munttoren is daarvan een restant. De aanleg van de Vijzelstraat begon daar rond 1600, ruim vierhonderd jaar geleden. Hij werd doorgetrokken naar de Prinsengracht. Tussen de Prinsengracht en de Lijnbaansgracht was de mooie Vijzelgracht, die rond 1930 werd gedempt. De Vijzelgracht eindigde bij het Weteringplantsoen, gelegen achter de stadswal uit de Gouden Eeuw. De Vijzelstraat en –gracht verbinden dus twee verdwenen stadsmuren.

De argeloze gebruiker heeft geen idee hoe de Vijzelstraat de geschiedenis van de stad weerspiegelt. Hij begint bij de verdwenen middeleeuwse stadsmuur en loopt tot vlakbij de stadswal uit de glorietijd van Amsterdam. De helft van de straat werd gesloopt vanwege de bouw van De Pijp. Weinig Amsterdamse straten verloren zo sterk hun oorspronkelijke karakter.

Rode Loper

De komende jaren wordt de Vijzelstraat als onderdeel van de Rode Loper prachtig opgeknapt. En vanaf deze zomer kun je er onderdoor met de Noord/Zuidlijn.