AMSTERDAM - Jacques Grishaver (75) is al twintig jaar voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité. Het Comité organiseert dit jaar op 28 januari de Nationale Holocaust Herdenking. Grishaver is een geboren en getogen Amsterdammer, getraumatiseerd door de oorlog. Grishaver: "Ik heb als doel mee te werken te zorgen dat wat ons is overkomen niet wordt vergeten." Hij maakt zich zorgen over het toenemende antisemitisme.

Het gesprek is bij de Stopera. Grishaver is zeer hartelijk en gezellig. Zijn vrouw Loes zit erbij en lijkt hem liefdevol in het oog te houden. Samen hadden ze 25 jaar een dumpzaak in de Dapperbuurt. Hier bij het Waterlooplein is het historische grond; dit was sinds de 17e eeuw het centrum van de Joodse wijk. De meeste bewoners zijn vermoord. Hun lege huizen gesloopt.

Wat is de Nationale Holocaust Herdenking?

"Dat is de herdenking voor de 102 duizend Joden, Sinti en Roma die in de oorlog zijn weggevoerd en vermoord om wie ze waren en die geen graf hebben. Vroeger heette het de 'Auschwitz Herdenking', de naamswijziging volgde op de resolutie van de Verenigde Naties om van de bevrijding van Auschwitz de 'International Holocaust Remembrance Day' te maken. De officiële bevrijding van Auschwitz was op 27 januari 1945 door het Russische Rode Leger. In 2012 kreeg de Herdenking de nationale status. In Nederland is de herdenking altijd de laatste zondag van januari."

Waarom is dat belangrijk?

"Omdat het zo'n zwarte plek in de geschiedenis is, met zulke aantallen doden, dat we die niet mogen vergeten. Die zes miljoen vrouwen, kinderen en mannen die zijn vermoord. In deze tijd moeten we dat helemaal in herinnering houden, zodat we weten waar discriminatie, racisme en antisemitisme toe kunnen leiden. Wie het verleden niet kent zal het opnieuw moeten beleven."

Wat gebeurde er precies in Amsterdam?

"Er woonden ongeveer 80 duizend Joden in Amsterdam. Amsterdam was het centrum van het Nederlandse Jodendom. Iedere Amsterdammer was precies geregistreerd bij de burgerlijke stand, met de geloofsrichting erbij. Dus was het makkelijk om het plan van de Nazi's uit te voeren. Berucht is natuurlijk de Amsterdamse stippenkaart - gemaakt door de gemeente - waarop precies stond waar de Joden woonden, en hoeveel. Je ziet bij de razzia's door de Duitsers dat die kaart werd gevolgd. De ambtenaren leverden de lijst aan voor dat gebied. Uiteindelijk zijn er ten minste 60 duizend Amsterdamse Joden vermoord."

Wat is uw persoonlijke achtergrond?

"Ik ben een Jood. Ik ben op 20 maart 1942 geboren in het Israëlitisch ziekenhuis op de Prinsengracht. Toen ik één jaar was was ik ondergedoken in de Linnaeusdwarsstraat in Oost, samen met een opa bij een vrouw met drie kleine kinderen. Zowel mijn opa als ik overleefden de oorlog. Mijn ouders zaten gevangen in de Hollandsche Schouwburg. Zij zijn bij één van de weinige ontsnappingspogingen, georganiseerd door het Joods Verzet, onder leiding van Jacques van der Kar, ontsnapt.

Mijn ouders overleefden de oorlog. Van mijn moeder heeft een zus het overleefd omdat ze 'gemengd' gehuwd was. Van mijn vader waren alle drie zijn zussen ook gemengd gehuwd, en die hebben het ook overleefd."

Hoe bepaalt dat uw leven?

"Het heeft op mijn leven een hele grote impact. Ik ben diverse keren ziek geweest 'tussen de oren'. Ik was getraumatiseerd. Mijn sterke vrouw Loes steunde mij altijd in die moeilijke tijden. In de jaren '90, toen ik geleerd had te leven met dat gegeven, werd mijn doel mee te werken te zorgen dat wat ons is overkomen niet wordt vergeten. Ik werd lid van het Auschwitz Comité."

U gaat elk jaar naar Auschwitz?

"Sinds 1990 ga ik naar Polen, naar de kampen. De laatste vijftien jaar ga ik drie á vier keer per jaar. En ik kan je rustig zeggen: Het went nooit.

Ik ga met groepen jongeren en ouderen. En ik hoor altijd na de reis dat de wereld nooit meer hetzelfde is. Het is dé ervaring van je leven. Je kunt honderden boeken lezen en films zien, maar dat valt allemaal weg als je op de plek zelf bent. Van Sobibor is niets over, en het is heel vreemd, maar op die plek zingen geen vogels.

Of ik gelovig ben? Ja. Het is zo mooi als een kind geboren wordt, compleet met vingers, tenen, nagels. Wat is de zin als er niets over zou blijven?"

Wat vindt u van het huidige klimaat jegens Joden?

"De komende Nooit Meer Auschwitz lezing gaat over de ontkenning van de Holocaust. En over de relativering, dat mensen zeggen dat het niet zo erg was.

Je ziet tegelijkertijd dat het antisemitisme, dat nooit weg was, toeneemt. Je ziet overal om je heen dat je je als Jood moet verdedigen over wereldvraagstukken, zoals Israel, terwijl je hier woont. In Amsterdam kun je bijna helemaal niet meer over straat lopen met een keppeltje op. Het is natuurlijk geen toeval dat Joodse scholen, Joodse instanties en synagogen, als vestingen beveiligd worden.

Als ik vrijdagavond naar de synagoge ga voor de dienst word ik ontvangen door een legertje zwaarbewapende marechaussees. Ik merk en hoor dat leraren op diverse scholen geen onderwijs meer kunnen geven over de holocaust. Soms lijkt het door de berichtgeving of de Joodse bevolkingsgroep een behoorlijk deel uitmaakt van de Nederlandse populatie, maar in werkelijkheid leven hier maar 45 duizend Joden.

Ik vind dat er vanuit Den Haag een signaal moet komen dat antisemitisme niet wordt getolereerd en dat er hard tegen zal worden opgetreden. Ik wil wijzen op het incident bij het restaurant op de Amstelveenseweg en het bekladden van andere Joodse instellingen. Dat is niet te tolereren."